Het verleden om de hoek

Het verleden van Rwanda komt voor ons argeloze buitenstaanders maar zelden om de hoek kijken. Deels sluiten we ons er ook bewust voor af. Zo is het genocide-memorial nog steeds niet bezocht, daarmee wachten we wel tot we bezoek krijgen dat zich kort, maar krachtig in de geschiedenis wil verdiepen. En aan de andere kant leven mensen hier gewoon hun leven, willen ze vooruit en niet blijven stilstaan bij het verleden.

Je hoort sporadisch ergens van. Zo werd deze week de directeur van het genocidefonds per direct ontslagen omdat er zeker vijfhonderd verkeerde mensen geld uit het fonds kregen. Mensen die helemaal niet in Rwanda waren ten tijde van de ellende, of in ieder geval niet aan de criteria voor noodruftigheid voldoen.

Maar soms is er opeens zo iets bizars, dat je gelijk weer met je neus op de feiten drukt. Twee weken geleden waren we uitgenodigd bij een barbecue. Dat is hier een feestje dat wordt uitbesteed. Er komt een stel barbecuedeskundigen die het vlees braadt, of de tuinman wordt gepromoveerd tot master of bbq. Dat was hier het geval. De man in kwestie, een schuchtere, teruggetrokken Rwandees met grijs haar, deed ijverig zijn best, al was het vlees soms wat taai.

Deze week was ik met Julia weer even bij die mensen. De tuinman was er niet.

Hij moest onlangs voor de gachacha verschijnen. Dat is een soort volksrechtsspraak om de vele duizenden genocidezaken waarover nog geen rechtszaak is geweest, te kunnen afhandelen.

Soms werkt die goed, omdat slachtoffers daar bijvoorbeeld eindelijk te horen krijgen waar hun vermoorde familieleden zijn gedumpt en ze die kunnen herbegraven. Ook komt er af en toe een soort verzoening tot stand als schuldigen hun misdaad bekennen en vergeving vragen. Maar regelmatig ook worden onschuldige mensen veroordeeld vanwege jalouzie of schuldigen vrijgesproken omdat ze familie zijn van de rechter.

De tuinman werd door de gachacha in ieder geval schuldig bevonden. Schuldig aan de moord op tien gezinnen. Daarvoor gaat hij vijftien jaar de gevangenis in, een oord waar hij nooit meer levend uitkomt.

Naar de waarheid blijft het gissen. Is de man die het vlees braadde op de barbecue en elke dag zo lief met het tweejarige dochtertje van onze kennissen speelde, tegelijkertijd een moordenaar? Of konden zijn buren het simpelweg niet uitstaan dat hij een goed inkomen verdient bij rijke blanken?

Het recht zal zegenvieren. Ooit.